Historia i WOS ZSO Strzegom

SYTUACJA W POLSCE W ROKU 1988

      Kryzys gospodarczy z lat osiemdziesiątych osiągnął swoje apogeum w 1988 roku. Nierentowność polskiej gospodarki doprowadziła do wzrostu inflacji oraz jednocześnie do coraz gorszego zaopatrzenia we wszelkie towary. Wiosną doszło do pierwszej fali protestów w kilkudziesięciu zakładach pracy i na wyższych uczelniach: m. in. 26 kwietnia zastrajkowała huta im. Lenina w Krakowie, a 2 maja - Stocznia Gdańska. Kolejna fala strajków miała miejsce w sierpniu, a zapoczątkował ją protest górników z Jasrzębia-Zdroju, do których wkrótce przyłączyli się pracownicy gdańskich stoczni i innych zakładów. Strajki trwały do 3 września, wzięło w nich udział około 150 tysięcy osób.


GENEZA OKRĄGŁEGO STOŁU

      Dla przedstawicieli władzy powoli stawało się jasne, że współpraca z opozycją jest niezbędna, gdyż sytuacja w kraju wymyka się spod kontroli. Ówczesny minister spraw wewnętrznych, generał Czesław Kiszczak spotkał się 31 sierpnia 1988 roku z przywódcą "Solidarności" Lechem Wałęsą. Podczas tego spotkania została podjęta decyzja o rozpoczęciu rozmów pomiędzy władzą i opozycją - nazwanych później Okrągłym Stołem.
      Nie wszyscy członkowie rządu dążyli do porozumienia ze stroną solidarnościową - podczas obrad X Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej doszło do sporu pomiędzy zwolennikami mediacji a jej przeciwnikami. Pod naciskiem m. in. Wojciecha Jaruzelskiego i Czesława Kiszczaka podjęto decyzję o rozpoczęciu rozmów z opozycją.



PRZEBIEG ROZMÓW OKRĄGŁEGO STOŁU

      Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 roku w siedzibie Urzędu Rady Ministrów w Warszawie. Wzięły w nich udział 452 osoby. W skład reprezentacji strony opozycyjnej weszli członkowie utworzonego 18 grudnia 1988 roku Komitetu Obywatelskiego, byli to między innymi: Lech Wałęsa, Władysław Frasyniuk, Zbigniew Bujak, Bronisław Geremek, Tadeusz Mazowiecki, Jacek Kuroń, Jerzy Turowicz, Adam Michnik, Jan Józef Szczepański, Aleksander Hall. Ze strony rządowo - koalicyjnej w obradach uczestniczyli m. in. Czesław Kiszczak, Aleksander Gieysztor, Alfred Miodowicz, Aleksander Kwaśniewski, Andrzej Celiński, Stanisław Ciosek, Mikołaj Kozakiewicz. W obradach nie brał udziału gen. Wojciech Jaruzelski, ale to on ustalał skład reprezentacji strony koalicyjno - rządowej.
      Rozmowy toczyły się w trzech głównych zespołach: pluralizmu związkowego, reform politycznych oraz gospodarki i polityki społecznej, oraz w mniejszych tzw. podstolikach: górnictwa, reformy prawa i sądów, rolnictwa, stowarzyszeń, samorządu terytorialnego, środków masowego przekazu, nauki, oświaty i postępu technicznego, zdrowia, młodzieży i ekologii. W obradach oprócz przedstawicieli opozycji i rządu brali udział również eksperci i doradcy, pojawili się też obserwatorzy ze strony kościelnej (bp Janusz Narzyński, ks. Bronisław Dembowski, ks. Alojzy Orszulik).

Obrady zostały zakończone 5 kwietnia 1989 roku.


NAJWAŻNIEJSZE USTALENIA OKRĄGŁEGO STOŁU

      Podpisane porozumienia zakładały ewolucyjną zmianę ustroju społecznego na taki, który gwarantować będzie pluralizm polityczny, demokratyczne powoływanie przedstawicieli władzy, wolność słowa i wolność zrzeszania się.
      Podczas obrad ustalono powołanie urzędu prezydenta, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe na sześcioletnią kadencję. Utworzono Senat, liczący stu członków (senatorów) wybieranych w wolnych, demokratycznych wyborach. W wyborach do sejmu wprowadzono parytet: opozycja mogła zdobyć maksymalnie 35 proc. miejsc (czyli 161 mandatów) w wolnych wyborach, reszta miejsc w parlamencie zarezerwowana była dla przedstawicieli PZPR, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i innych prorządowych partii.
      Porozumienie podpisane podczas obrad Okrągłego Stołu zobowiązywało władze do legalizacji NSZZ "Solidarność" (nastąpiło to 17 kwietnia 1989) oraz do wydania zgody na powstanie niezależnej gazety codziennej ("Gazeta Wyborcza" zaczęła się ukazywać w maju 1989 roku) i na wznowienie wydawania "Tygodnika Solidarność".


Sam „okrągły stół”, jaki ustawiono w pałacu Rady Ministrów – obecnym Pałacu Prezydenckim na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie miał znaczenie głównie symboliczne. Odbywało się przy nim jedynie początkowe, uroczyste spotkanie rozpoczynające rozmowy w dniu 6 II 1989 r., i zamykające całość obrad podpisanie uzgodnionych porozumień 5 IV tego samego roku.